مهندسان پای کوره‌های آتشین آبدیده می‌شوند

بخش قابل توجهی از نیازهای صنعت فولاد را مهندسان در تخصص‌ها و گرایش‌های مختلف پاسخگو هستند، از این‌رو به نوعی این مهندسان هستند که به‌صورت شاخص‌تر بار تحقیق، توسعه و مسائل فنی واحدهای فولادسازی را به دوش می‌کشند و نسبت به سایر واحدهای تولیدی نقش پررنگ‌تری دارند؛

البته از نظر کارشناسان این حوزه، هرچند رشته‌های مهندسی دانشگاه‌ها از نظر عنوان نیازهای صنعت فولاد را پاسخگو هستند، اما محتوای این رشته‌ها در دانشگاه‌های کشور نیازهای محتوایی این صنعت را پاسخگو نیستند و به‌صورت معمول مهندسان با همت و پشتکار خود و پس از کسب تجربه به جایگاه واقعی خود می‌رسند.

نیاز صنعت فولاد به مهندسان
محمود محمدی فشارکی، مدیر برنامه‌ریزی کنترل تولید شرکت فولاد مبارکه اصفهان در گفت‌وگو با اظهار کرد: مهندسان پس از آنکه از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند با توجه به گرایش‌شان در حوزه‌های صنعت و معدن و… مشغول به کار می‌شوند. اگر هم تمایلی نداشته باشند که به استخدام جایی دربیایند، می‌توانند شرکت ایجاد کنند، برای نمونه بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیانی که در چند سال گذشته ایجاد شده‌اند، در حقیقت با تلاش فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی شکل گرفته‌اند.
محمدی فشارکی در ادامه توضیح داد: در برخی صنایع بزرگ همانند شرکت فولاد مبارکه زمانی که مهندسان وارد این حوزه می‌شوند، بیشتر ترجیح می‌دهند که به سمت‌های مدیریت پیش بروند، برای نمونه در فولاد مبارکه که حدود ۷۰مدیر وجود دارد، بین ۶۰ تا ۶۵ آنها مهندس هستند. در شرکت‌های فولادسازی همانند فولاد مبارکه رشته‌های مدیریتی به تنهایی چندان جوابگو نیستند، مگر اینکه مدیران آن پایه تحصیل و کار مهندسی داشته باشند که پس از آن، اگر قرار باشد مسئولیت‌های مدیریتی داشته باشند، دوره‌های آموزش‌های لازم را خواهند دید. درحال‌حاضر نیز شرایط ادامه تحصیل به‌راحتی امکان‌پذیر شده است.
وی خاطرنشان کرد: برخی مهندسان نیز تمایل دارند که بحث تخصصی خود را ادامه بدهند و تا مرحله کارشناس خود را ارتقا دهند که در این صورت اگر از مجموعه جدا شده یا بازنشسته شوند، به‌صورت معمول به‌عنوان کارشناس و مشاور مورد پذیرش قرار می‌گیرند.
مدیر برنامه‌ریزی کنترل تولید شرکت فولاد مبارکه اصفهان در پاسخ به پرسش که چند درصد نیروی انسانی واحدهای فولادسازی مهندسان هستند، عنوان کرد: صنعت فولاد به رشته‌های تحصیلی مهندسی در سطح بالایی نیاز دارد. در واحد بهره‌برداری فولاد مبارکه در مجموعه ۱۵ هزار نفری حدود ۲ هزار مهندس مشغول به کار هستند که حدود یک ششم آنها را شامل می‌شود.
محمدی فشارکی در ادامه با اشاره به اهمیت جایگاه مهندسی در صنعت فولاد عنوان کرد: در هر مجموعه فولادی خطوط تولید نیاز به مهندسانی دارد که باید به کار کارشناسی آگاهی داشته باشند و در این زمینه تجربه کسب کرده و مطالعه کرده باشند. مطالعه و ارتباط با دانشگاه‌ها برای مهندسان بسیار مهم به‌شمار می‌رود. از این‌رو باید خود را در سطح کارشناس ارتقا دهند تا بتوانند به خوبی از پس مسائل فنی تولید برآیند.

ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان
مهندسان در ایجاد شرکت‌های‌دانش بنیان به‌ویژه در صنعت فولاد چه جایگاهی دارند؟ در پاسخ به این پرسش حسام ادیب رئیس هیات مدیره یک گروه دانش بنیان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: اگر شرکتی به مرحله دانش‌بنیان رسیده باشد، به معنای آن است که توانسته محصولی نوآورانه یا خدماتی منحصر به‌فرد به‌وجود آورد؛ به تبع این حاصل همت، پشتکار و توانمندی مهندس یا مهندسانی است که به این موفقیت دست یافته‌اند. ادیب در ادامه خاطرنشان کرد: اما باید توجه داشت که موفقیت پایدار یک سازمان یا شرکت، صرفا نمی‌تواند براساس توانمندی مهندسان آن رقم بخورد. موفقیت یک شرکت، چه دانش‌بنیان و چه غیر آن، مستلزم برخورداری از تیمی توانمند از تخصص‌های مختلف است، به‌ویژه دانش و تجربه مدیریت که خود تخصصی مجزاست، دارای اهمیت بسزایی است که در کشور ما کمتر به آن توجه می‌شود و به صورت عمومی افراد باسابقه در حوزه‌های مختلف، بدون برخورداری از دانش مدیریت، دارای سمت‌های مدیریتی می‌شوند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: تصور بر این است که سابقه کار، دانش مدیریت را هم به همراه می‌آورد که صد البته چنین نیست. در یک سازمان موفق، امور حسابداری و مالی، امور خرید، آموزش و دیگر امور نیز دارای اهمیت بسیار هستند که همه اینها در کنار مهندسان فنی و تخصصی، می‌توانند یک سازمان موفق را به وجود آورند. رئیس هیات مدیره گروه دانش‌بنیان پاترون افزود: البته مهندسان در شرکت‌هایی که محصولات یا خدمات فنی دارند، شاید به نوعی شاخص‌ترند و بار تحقیق و توسعه، نوآوری، تولید و مسائل فنی سازمان را به دوش می‌کشند که از این جهت شاید نقش آنها پررنگ‌تر به نظر برسد، اما نباید از نقش مهم دیگر امور غافل شد.
ادیب در پاسخ به این پرسش که آیا رشته‌های مهندسی دانشگاه نیاز صنعت فولاد را پاسخگو هستند، عنوان کرد: رشته‌های مهندسی دانشگاه‌ها از نظر عنوان بدون شک نیازهای صنعت فولاد را پاسخ می‌دهند اما هرگاه اسم دانشگاه در صنعت می‌آید، پشت تولیدکنندگان می‌لرزد، چراکه محتوای رشته‌های مهندسی در دانشگاه‌های کشور نیازهای محتوایی صنعت را پاسخ نمی‌دهد. برای نمونه چند درصد مهندسان متالورژی پس از فارغ‌التحصیلی، روش کار یک کوره فولادسازی را می‌دانند؟ ممکن است کلیاتی را شنیده و چیزهایی خوانده و در بازدیدهای علمی خطوط برخی چیزها را دیده باشند، اما آیا به عنوان یک مهندس متالورژی می‌توانند حتی ۲۰ درصد از جزییات یک فرآیند فولادسازی را شرح دهند؟ پاسخ این است: هرگز. رئیس هیات مدیره گروه دانش‌بنیان پاترون ادامه داد: این به‌دلیل ضعف سیستمی نظام آموزشی ما در دانشگاه‌هاست؛ موضوع آن است که مسئله به همین جا ختم نمی‌شود. مشکل اساسی‌تر از تخصص پایین عملی در دانشگاه‌ها، نداشتن دانش حل مسئله و روش تحقیق است، چراکه اگر کسی تخصص کافی فنی نداشته باشد، ممکن است که اشکالی نداشته باشد، اما اگر روش حل مسئله را بلد نباشد و روش تحقیق نداند، بسیار اشکال دارد. ادیب در ادامه خاطرنشان کرد: دلیل اصلی فاصله فناوریکی ما و کشورهای پیشرفته، همین موضوع است که مهندسان ما به طور عمومی مجهز به دانش حل مسئله و روش تحقیق نیستند. البته که هر گاه مدرک دانشگاهی تبدیل به کالایی تجاری یا تبلیغی شود، انتظاری جز این هم نمی‌رود.
به گفته وی، بدیهی است تغییر این الگوهای نادرست، نیازمند تغییرات اساسی در سیستم دانشگاهی ماست که اگر همین گونه ادامه یابد، امیدی اصلاح آن نخواهد بود، بنابراین بدنه صنعت، برحسب نیاز خود، نسبت به تربیت و آموزش فارغ‌التحصیلان اقدام می‌کند که باید تاکید کنم این کار صرفا برای رفع نیاز صنعت است و دانشگاه‌ها با این سطح از آموزشی که می‌دهند، برخلاف کشورهای پیشرفته، موتور محرک صنعت نیستند و نخواهند بود. ادیب در پایان تاکید کرد: صنعت فولاد هم از این قاعده مستثنا نیست و هرچند نسبت به بیشتر صنایع دیگر اقدام‌های خوبی در جهت آموزش و تربیت جوانان انجام می‌دهد، اما همچنان از این ضعف رنج می‌برد.