مصاحبه رئیس هیئت مدیره گروه پاترون، آقای حسام ادیب، با انجمن سرامیک ایران

جهت مشاهده مصاحبه در سایت انجمن سرامیک ایران، لطفا اینجا را کلیک فرمایید.

لطفا مختصری از بیوگرافی خود را جهت آشنایی خوانندگان بفرمایید.
حسام ادیب هستم، فارغ التحصیل رشته مهندسی صنایع در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد از دانشگاه امیرکبیر و MBA از دانشگاه وورزتزبورگ آلمان. حدود ۱۳ سال سابقه فعالیت در صنعت فولاد دارم که از شرکت دانیلی ایتالیا شروع شد و سپس شرکت تداوم تولید، گروه رافا (هولدینگ چند کارخانه فولادسازی با کوره القایی) و نهایتا حدود ۴ سال پیش گروه پاترون را به کمک همکارانم پایه نهادیم. 
گروه پاترون یک شرکت دانش بنیان است که کار خود را با تامین مواد مصرفی کارخانجات فولاد کشور شروع کرد و پس از مدت کوتاهی به تولید روی آورد. پودر قالب ریخته گری، پودر تاندیش، ماسه مجرا، ملات کرومیتی و نهایتا جرم های ریختنی و کوبیدنی، قطعات پریکست، دلتا و غیره از تولیدات گروه پاترون است. در حوزه تولید جرم های نانو باند یا بدون سیمان، بی تردید گروه پاترون از پیشروترین شرکتها در ایران است.

جایگاه علم سرامیک در کشور ایران را چگونه ارزیابی می­کنید و آیا شرایط برای پیشرفت در این رشته را مثبت ارزیابی می­کنید؟
صادقانه بگویم با آشنایی ای که امروز از علم سرامیک دارم، اگر در هنگام انتخاب رشته دانشگاهی، همین اطلاعات را داشتم، احتمالا رشته سرامیک را انتخاب می کردم چراکه به نظرم رشته ای از علم است که پایان ندارد و پر است از جذابیت های تحلیلی و تحقیقی و نوآوری. 
بر همین اساس به نظرم در ایران هم این رشته، از نظر علمی، جایگاه مناسبی دارد اما متاسفانه از نظر صنعتی به دلایل مختلف، جایگاه شایسته و مورد انتظارمان به دست نیامده است که طبیعتا همین موضوع تاثیر در پیشرفت علمی نیز خواهد گذاشت.

 آیا تعداد دانشجویان و دانشگاه­هایی که در این رشته فعالیت می­کنند با توجه به گستردگی این رشته کافیست؟
من آمار دقیقی ندارم ولی تصورم این است که نسبت تعداد دانشجویان این رشته در ایران، به جمعیت کشور، در مقایسه با کشورهای دیگر، حتی کشورهای پیشرفته دنیا در وضعیت بسیار خوبی باشد و نسبت بالایی از دانشجو داشته باشیم. از طرف دیگر تصور نمی کنم تعداد دانشجویان کشور در مقایسه با ارزش افزوده ای که رشته های مرتبط به علوم سرامیکی در ایران تولید می کنند قابل توجه باشد. منظور آنکه تصور نمیکنم از نظر تعداد دانشجو کمبودی داشته باشیم بلکه از نظر ایجاد ارزش افزوده در صنعت مشکلات جدی و اساسی داریم و در مقایسه با کشورهای پیشرفته وضعیت بسیار نامناسبی داریم.
توجه کنیم که به جز مواد اولیه اصلی تولید سرامیک ها که عموما وارداتی است، توسعه علم سرامیک به مواد افزودنی و مواد های تک است که در این زمینه از دنیا بسیار عقب هستیم. عموم شرکت های تولیدکننده محصولات سرامیکی از واحدهای تحقیق و توسعه قوی برخوردار نیستند و سرمایه گذاری کافی جهت بهره برداری از علم فارغ التحصیلان و پتانسیل آنها صورت نمی گیرد. از طرف دیگر بخشی از فارغ التحصیلان نخبه کشور هر ساله از کشور مهاجرت میکنند که این هم مزید بر علت می شود.

 واحد­های درسی که در این رشته ارائه می­شود تا چه حد نیازهای موجود در این صنعت را پاسخ می­دهد؟ 
به نظر می رسد پایه های لازم جهت ورود فارغ التحصیلان به صنعت در دانشگاه ها ایجاد می شود اما به طور کلی به توجه به ضعف ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران، همیشه ورود فارغ التحصیلان به بازار کار با سردرگمی روبرو می شود. چنانچه فارغ التحصیلان این رشته خود علاقه مند و پیگیر حوزه تخصصی خود نباشند، به کار گماری آنها در زمینه هایی که ارزش و جایگاه این رشته را می تواند نشان دهد کم رنگ می شود.

برای اینکه فارغ ­التحصیلانی که وارد بازار می­شوند برای بازار کار مفید باشند و بهره وری لازم را داشته باشند چه پیشنهادهایی دارید؟ توصیه شما به کارشناسانی که اخیراً از دانشگاه فارغ­ التحصیل شده ­اند، چیست؟
بی تردید فارغ التحصیلان رشته های سرامیک بایستی وارد صنعت و تولید گردند. از این جهت آشنایی آنها با فضای صنعت و محصولات تولید داخل امری ضروری است. متاسفانه به دلیل ضعف تحقیق و توسعه در تولیدکنندگان داخلی و ارتباط ضعیف صنعت و دانشگاه، کار برای فارغ التحصیلان سخت می شود چراکه باید با توان مضاعف و به صورت فردی، تلاش نمایند وضعیت صنعت را درک نموده، جایگاهی برای خود بیابند. من در جایگاه توصیه نیستم ولی چنانچه من به جای دانشجویان باشم، اول از همه تلاش می کنم با بالا بردن سطح سواد علمی و نیز آگاهی از صنعت روز دنیا، خلاء های صنعت داخل را شناسایی کنم و با تشکیل گروه های تحقیقاتی و ایجاد شرکت های دانش بنیان، با وجود سختی های فراوان، نسبت به توسعه علم و تحقیقات و ارائه خدمات مهندسی و مشاوره به شرکتهای داخلی اقدام کنم. طبیعتا این نیازمند شناخت کافی از صنعت داخلی و نیز آشنایی به علم روز دنیا است.

با توجه به اینکه شما یکی از افراد موفق در بخش صنعت سرامیک هستید، بفرمایید که چگونه وارد صنعت شدید و شما و شرکت شما هم اکنون در چه وضعیتی قرار دارید؟
علاقه به تولید و تجربه در صنعت فولاد ما را به سوی تولید محصولات نسوز و سرامیکی پیش برد. در این راستا تلاش کردیم چیزی به داشته های صنعت اضافه کنیم با سرمایه گذاری روی بخش تحقیق و توسعه، محصولات جدید و با دانش فنی بالا تولید کنیم. متاسفانه حمایت ها بسیار کم است و تقریبا باید روی خودمان حساب کنیم و نه کمک هایی که به شرکت های دانش بنیان گفته می شود در حال انجام است. در هر صورت داریم تلاش می کنیم  زحمت می کشیم و با همه سختی های وضعیت اقتصادی کشور می سازیم. نوآوری و ارائه محصولاتی که ارزش افزوده بیشتری را برای مشتریانمان ایجاد می کند را سرلوحه کارمان قرار داده ایم و با وجود همه مشکلات اقتصادی، نبود حمایت ها، رقابت های مخرب و تهدیدها، تلاش می کنیم سرپا بایستیم، به امید فردایی بهتر برای جامعه و کشورمان.

 برای بهبود شرایط صنعت سرامیک چه پیشنهادهایی دارید؟
ما در بخشی از صنعت سرامیک مشغول به فعالیت هستیم و لذا نمی توانیم در مورد کل آن اظهار نظر کنیم اما در همین بخشی که در حال کار هستیم فرصت های بسیار خوبی برای رشد و پیشرفت کشور وجود دارد، از جمله تحقیق روی مواد خام معدنی که در کشور خودمان داریم و می توانند تامین کننده مواد اولیه و افزودنی صنایع سرامیک کشور باشند. از نظر زیرساختی و فراوری مواد اولیه متاسفانه کشور ما وضعیت مطلوبی ندارد در حالیکه منابع بسیاری در ایران داریم.
سرمایه گذاری بیشتر روی تحقیق و توسعه در واحدهای تولیدی و استفاده از توان علمی جامعه دانشگاهی کشور نیز از ضروریات است.

 رکود بازار تولید در چه بخشی از صنعت سرامیک نهفته است و راه حل مقابله با آن چیست؟
رکود کشور صرفا به صنعت سرامیک بر نمی گردد و کل صنعت و اقتصاد ایران را در بر گرفته است که توضیح آن از حوصله این مقال خارج است. 
صنعت سرامیک نمی تواند به تنهایی خود را از رکود خارج کند و به طور زنجیره وار به بخش های دیگر اقتصاد کشور وابسته است که آن هم به سیاست های کلی کشور بر می گردد. صادقانه بگویم چشم انداز روشنی نمی بینم و با وجود تلاشهایی که در سالهای اخیر شده، روندها را ناامید کننده می بینم. با این حال ما امید خود را حفظ کرده و می کنیم و منتظر آن روز خواهیم نشست که ایران به جایگاه شایسته خود در عرصه اقتصاد  برسد.

 مشکلات صاحبان صنایع خصوصی سرامیک چیست؟
کمبود نقدینگی به دلیل سرمایه در گردش بسیار بالای ناشی از عدم پرداخت به موقع مشتریان و نبود حمایت های سیستم بانکی کشور، که حتی در صورت ارائه تسهیلات، با بهره های سنگین کمر تولید و اقتصاد را شکسته اند، شاید بزرگترین مشکل هر صنعتی در ایران باشد. 
اغلب مواد اولیه ما وارداتی است، چراکه تولید داخل ندارد و بابت این مواد باید نقدا پرداخت کنیم و در صورت خرید بلندمدت هم ریسک افزایش نرخ ارز در کمین است. از طرف دیگر بانکها بابت پرداخت هرگونه وامی، تا چند برابر چک و سفته و وثیقه ملکی می گیرند که در صورت نبود وثیقه ملکی، باید این شبه کمک را نیز فراموش کرد.
مسائل گمرکی، مالیاتی و رکود فراگیر نیز از مشکلات پایه ای کشور ما بوده و هست. 
خلاصه آنکه صنعت گر در کشور ما باید پوست کلفت باشد، همین.

 ارتباط بین صنعت و دانشگاه در ایران همواره یک دغدغه پایدار بوده است. با توجه به شرایط موجود، میزان این ارتباط را چگونه ارزیابی می­کنید؟
شاید به طور کلی بتوان گفت که این ارتباط ضعیف است اما به صورت موردی، هم به بخش صنعت مربوط می شود و هم به بخش دانشگاهی. همانطور که فرمودید این یک دغدغه است. دفاتر ارتباط با صنعت دانشگاهها و خود صنایع باید بخواهند تغییری ایجاد کنند. 
متاسفانه صنعت به دلیل وضعیت بد اقتصادی، که هر سال بدتر هم می شود، از فکر آزاد برای توسعه و بهبود برخوردار نیست و توان تعریف پروژه های تحقیقاتی و پرداخت وجه برای تحقیقات برخوردار نیست و یا حداقل آن را یک اولویت تلقی نمی کند. بخش دانشگاهی نیز به طور کلی به دلیل عدم ارتباط نزدیک با صنعت، با شرایط آن دقیقا آشنا نیست و نمی تواند مثل یک واحد اقتصادی، پیشنهادات فنی و اقتصادی مناسبی به صنعت ارائه کند که هم برای صنعت ارزش افزوده ایجاد کند و هم برای دانشگاه. دانشگاه های ما مرکز هزینه هستند و نه مرکز درآمد و تا این دیدگاه وجود داشته باشد، به طور کلی دانشگاه قدمی پیش نمی نهد و صنعت هم به دلیل عدم باور، دستی دراز نمی کند. دانشگاه باید محل تولید علم و همزمان محل تولید ارزش افزوده، برای خود و برای جامعه باشد.

 نقش رشته سرامیک و حضور فارغ­التحصیلان سرامیک را در تحولات اخیر صنعت سرامیک چگونه تحلیل می­کنید؟
البته من تحول منحصر به فردی در صنعت سرامیک سراغ ندارم ولی به هر حال مقالات علمی، همایش ها و تحقیقات دانشجویان و فارغ التحصیلان خواه ناخواه روی صنعت موثر بوده و هست.

 نقش مطبوعات تخصصی در اطلاع رسانی صنعت مربوط را چگونه ارزیابی می کنید؟ چه باید کرد که آنها بالنده تر و پرمحتواتر شوند؟
انعکاس پروژه های تحقیقاتی که در صنعت تعریف می شود می تواند کمک شایانی به صنعت باشد. هرچقدر مقالات و تحقیقات بر روی صنعت کشور، چه تولیدکنندگان محصولات سرامیکی و چه مصرف کنندگان محصولات سرامیکی، بیشتر باشد، طبیعتا ارزشمند تر است. مجلات این بخش از صنعت می توانند حلقه واسطی برای دانشگاه و صنعت باشند که هر دو گروه را به هم پیوند دهند.

 آینده صنعت سرامیک ایران را چگونه می­بینید؟ اگر دوباره به گذشته باز گردید آیا همین راه و همین زمینه تخصصی را برای خود انتخاب می­کنید؟
موفقیت صرفا به شایستگی ها و توانمندیهای شما بستگی ندارد بلکه عوامل محیطی، تهدیدها و فرصتها، نیز بسیار تاثیر گذارند. لذا صرف شایستگی و توانمندی یک صنعت نمی تواند ملاک موفقیت آن باشد. بله در صنعت سرامیک ما در ایران پتانسیل های بسیاری نهفته است اما اینکه در آینده این پتانسیل ها الزاما تبدیل به ارزش افزوده گردند قابل پیش بینی نیست. شما بذر بهترین گیاه را هم اگر در کویر بکارید، محصولی عایدتان نمی شود. لذا پیش بینی این مسئله را با توجه به روندهایی که من به شخصه می بینم، در گروی بسیاری از اما و اگرها میبینم که خیلی هم تحت کنترل صنعت نیست.
بر این اساس و با وجود آنکه شاید راهکارهای دیگری را برای فعالیت می توان متصور بود، در دلمان روزنه های امید را باز نگه می داریم و فکر میکنیم که اگر به گذشته بر میگشتیم، باز هم همین راه را طی می کردیم.

 از خاطرات دوران تحصیل دانشجویی، همکلاسی­ها و اساتید و … خود بفرمایید.
با توجه به اینکه رشته تحصیلی من سرامیک نبوده، فکر کنم از پاسخ به این سوال صرفنظر کنم.

 انجمن سرامیک ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ لطفاً پیشنهادهای خود را برای رشد انجمن بفرمایید؟
با توجه به اینکه ما با انجمن های دیگری، از جمله انجمن فولاد هم سر و کار داریم، به نظرم انجمن می تواند در پایه گذاری جلسات هم اندیشی بین رسته های مختلف صنعت سرامیک و نیز پیگیری مطالبات و خواسته های صنعت از دولت نیز اقداماتی نماید. 

 با تشکر از وقتی که برای این مصاحبه اختصاص دادید، چنانچه مطلب ناگفته­ای به نظرتان می رسد، بفرمایید.
از زحمات شما کمال تشکر را دارم. حضور شما در صنعت مایه دلگرمی است و ایجاد کننده حس خوب پویایی. برای شما و کلیه صنعتگران و دانشگاهیان کشور آرزوی موفقیت و بهروزی داریم.