این مقاله در مجله پردازش شماره 146 و 147، دی و بهمن 1399، صفحه 72 و 73 به چاپ رسیده است.

ضرورت برخورداری از سیستم ERP برای صنعت فولاد

حسام ادیب، گروه پاترون

در مقاله ای که در مجله پردازش شماره مهر و آبان 1399 با عنوان “ضرورت برخورداری از دانش مدیریت داده‌ها و هوشمندی کسب و کار (BI) برای مدیران صنعت فولاد” به چاپ رسید، به سیستم‌های ERP اشاره شد که می‌توان داده‌های آنها را جهت هوشمند نمودن کسب و کار استفاده نمود. اما سیستم‌های ERP چه هستند و برخورداری صنعت فولاد از این سیستم‌ها چه ضرورتی دارد؟ در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم.

ERP یا Enterprise Resource Planning یا برنامه‌ریزی منابع سازمان، سیستم مدیریت یکپارچه فرایندهای کسب و کار است که غالباً به صورت لحظه‌ای و با کمک نرم افزار و فناوری کار می‌کند. این سیستم معمولاً مجموعه‌ای از برنامه‌های یکپارچه است که سازمان می‌تواند از آنها برای جمع آوری، ذخیره، مدیریت و تفسیر داده ها از آن استفاده کند. بسته به نوع سیستم، برنامه‌ها یا مادول‌های مختلفی، از قبیل فروش، ارتباط با مشتریان، خرید، منابع انسانی، نت، پروژه‌ها، برنامه‌ریزی، تولید، مالی و غیره در سیستم‌های ERP وجود دارند که اطلاعات همه این برنامه‌ها بر روی یک دیتابیس یا پایگاه داده ذخیره می‌گردد. به این ترتیب امکان برقراری جریان اطلاعات بین واحدهای مختلف، فرایندهای کاری، مدیران و ذینفعان و همچنین داده‌کاوی آنها و حصول به Industry 4.0 فراهم می‌گردد.

عبارت ERP اولین بار در دهه 90 میلادی توسط گارتنر استفاده شد که ترکیبی از سیستم MRPII (برنامه ریزی منابع تولید) و تولید یکپارچه کامپیوتری است. از سال 2000 میلادی به بعد (به گفته گارتنر با عنوان ERP II) این سیستم‌ها به صورت تحت وب و بعدها بر روی گوشی‌های هوشمند نیز ارائه شدند.

تفاوتی که یک سیستم ERP را از یک نرم افزار یکپارچه (مثل نرم افزارهای یکپارچه‌ای که بخش‌های مختلفی از جمله خرید، فروش، نیروی انسانی، تولید و مالی دارند) متمایز می‌کند آن است که سیستم ERP شامل به-روش‌ها یا Best Practice ها است. به-روش‌ها یعنی فرایندهای بهینه‌ای که حسب تجربه ارائه کننده سیستم ERP در آن از پیش تعبیه شده‌اند. در واقع سازمانی که یک سیستم ERP را پیاده سازی میکند، فقط یک نرم‌افزار خریداری و اجرا نمی‌کند بلکه به همراه نرم افزار، مجموعه‌ای از به-روش‌ها را نیز به دست می‌آورد. طبیعتا هرچقدر ارائه کننده سیستم با تجربه‌تر باشد به-روش‌های بیشتر و با کیفیت‌تری نیز ارائه می‌کند. یک سیستم ERP می‌تواند برای یک صنعت خاص، به-روش‎های ویژه آن صنعت را ارائه نماید. طبیعتا به-روش‌های یک فروشگاه زنجیره‌ای با به-روش‌های یک تولیدکننده مواد غذایی یا فولاد متفاوت است. در واقع یک سازمان باید سیستم ERP صنعت خود را پیاده سازی نماید. بسیاری از شرکتهای بزرگ ارائه کننده ERP، برای صنعت فولاد ERP ویژه خود را عرضه میکنند که در حین پیاده‌سازی با شرایط آن سازمان، مثل تعداد کاربر و فرایندهای خاص آن سازمان تطبیق داده می‌شود. لازم به ذکر است بر اساس سایز سازمان و نوع صنعت، شرکتهای ارائه کننده سیستم‌های ERP متفاوتی ارائه می‌کنند. مثلا شرکت معتبر SAP، که در ایران نیز شناخته شده است، عمدتا راهکارهایی برای شرکت های بزرگ ارائه می‌کند و شرکت Odoo سیستمهای مناسب برای شرکت‌های کوچک و متوسط ارائه می‌کند.

سیستم ERP مانند یک لباس دوخته شده است که سازمان باید خود را با آن تطبیق دهد و نه اینکه مانند نرم افزارهای یکپارچه، بر اساس فرایندهای جاری سازمان، لباسی شود که برای هیکل سازمان دوخته می‌شود. در دنیای امروز مزیت یک سازمان پیشرو این است که از فرایندهای بهینه برای انجام کسب و کار خود استفاده نماید. متاسفانه در کشورمان شاهد آن هستیم که بسیاری از شرکتهای ارائه کننده داخلی، ERP هایی بدون به-روش و با تغییرات بسیار برای هر یک از مشتریان خود پیشنهاد می‌کنند.

طبیعی است تغییر یک سازمان و تطبیق فرایندهای سازمان بر اساس به-روش‌ها، متناسب با ERP خریداری شده، تغییری دردناک است که خود یکی از دلایل شکست پروژه‌های اجرای ERP است. به همین دلیل است که پیاده سازی ERP در یک سازمان کوچک ممکن است ماهها و در سازمانهای بزرگ حتی یک و نیم سال و در سازمانهای چند ملیتی و خیلی بزرگ تا چند سال به طول می‌انجامد که طبیعتا هزینه بالایی را نیز در بر دارد.

برخورداری از یک پایگاه داده واحد و نیز به‌روش‌ها، وقتی به هوشمندی کسب و کار (BI) مجهز گردد، مزیت‌های بسیاری را برای یک سازمان ایجاد می‌کند که صنعت فولاد نیز از آن مستثنا نیست. صنعت فولاد، مخصوصا تولید فولادهای ساختمانی، عموما با استراتژی رهبری قیمت پیش می‌رود. از این رو کنترل و بهینه‌سازی هزینه‌ها، چه در بخش تامین و چه در بخشهای نیروی انسانی، انرژی، نت و غیره کلید موفقیت هر فولادساز است.

اصولا با توجه به گستردگی وظایف و فرایندها در فولادسازی، که هر یک سهمی در هزینه‌ها دارند، بدون یک سیستم یکپارچه با به-روش‌ها، چطور می‌تواند به صورت لحظه‌ای کنترل شود؟ حتی تصور آن‌که در یک کارخانه فولادسازی یک مدیر نتواند در هر لحظه، داشبوردی از شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) را مشاهده نماید، که اطلاعات آن از خرید، سفارشات، ذوب به ذوب تولید، فعالیتهای نگهداری و تعمیرات، برنامه تولید، نیروی انسانی، هزینه‌های سربار و غیره به دست می‌آید، کنترل و هدایت کند سخت است.

چالش‌های فراوانی پیش روی پیاده سازی ERP قرار دارد. از جمله این چالشها، فرایندها، آموزش، فرهنگ سازمانی، نبود انگیزه، عدم هماهنگی استراتژی‌ها با سیستم، عدم حمایت مدیریت ارشد و زیرساختها هستند که همه اینها ضرورت تحلیل سازمان و درک تغییراتی که قرار است اتفاق بیافتد را پر رنگ می‌کند. بر اساس این تحلیل است که روش پیاده سازی مناسب یک سیستم ERP برای یک سازمان مشخص می‌شود.

برخورداری از سیستم ERP امروزه یک ضرورت است. مخصوصا برای صنعتی مثل صنعت فولاد که دارای فرایندها و عوامل پیچیده و گسترده است. بدون سیستم ERP، یک فولادساز از به-روشها و داده کاوی و هوشمندی کسب و کار و Industry 4.0 محروم می‌شود و یا حداقل در استفاده از آنها محدود است، در حالیکه در دنیای رقابتی امروز، حتی فولادسازانی که از گاز و برق و نیروی انسانی ارزان قیمت نیز برخوردار نیستند، به کمک ERP می‌توانند به راحتی کمر آن‌ها که همچنان با شیوه‌های قدیمی مدیریت می‌کنند را بشکنند.